ArcGIS ile Üç Boyutlu Yüzeylerde Çalışmak

Üç boyutla çalışmak, dikey olarak anlam taşıyan detayları doğru bir şekilde görselleştirmenizi, düzenlemenizi ve analiz etmenizi sağlar. Kuyular, yeraltı nakil hatları, uçuş rotaları, binalardaki asansör boşlukları ve yeraltındaki jeolojik oluşumlar gibi birçok detay, dikey bir boyutta gösterildiğinde daha fazla anlam ifade etmektedir.

Elinizdeki verilerle üçüncü boyutta çalışmak istediğinizde üçüncü boyut koordinatlarına ihtiyacınız olacaktır. Bunun için elinizdeki yükselti yüzey verinizi kullanabileceğiniz gibi, öznitelik bilgilerinizde bulunan herhangi bir Z değerinizi de kullanabilirsiniz. Elinizdeki nokta, çizgi ya da alan katmanlarından üç boyutlu veriler oluşturabileceğiniz gibi üç boyutlu yüzeyler de oluşturabilirsiniz. Hatta elinizdeki gerekli değerleri içeren nokta katmanından, madenler için cevher hacmi gibi yeraltı hacim verileri bile oluşturabilirsiniz.

Üç boyutlu verilere sahip olmanın bir diğer avantajı da üç boyutlu detayların hızlıca görüntülenebilmesi ve yüzeye ait raster verilerinizi göndermeye gerek kalmadan başkalarıyla paylaşılabilmesidir. Birçok üç boyutlu analiz işlemi de üç boyutlu geometriyi kullanabilir.

Üç Boyutlu Yüzeyler Oluşturmak:

 TIN’ler de Arazi Veri Kümeleri (Terrain Dataset’ler) de yüzey gösterimi için harika yöntemlerdir, her iki yüzey formatı da kendi amacına ve bunlara uygun faydalara sahiptir. Amacınıza uygun olarak hangisini oluşturmanız gerektiğine aşağıdaki detaylara göre karar vermelisiniz:

• Bir arazi (terrain) veri kümesi, coğrafi veritabanı (geodatabase) desteğine sahiptir, TIN’ler ise doğrudan yerel disk üzerinde depolanır, bir coğrafi veritabanında depolanamaz.
• Arazi (Terrain) veri kümesi, oluşturulduğu kaynak ölçümlerine bağlıdır. Bununla birlikte, TIN’ler oluşturulurken kaynak veriyle bağlarını kaybeder ve bağımsız bir hal alırlar.
• TIN’ler, 5 milyon noktalık bir önerilen boyut sınırına sahipken, arazi veri kümelerinin boyut sınırı yoktur.
• TIN’ler ArcScene kullanılarak üç boyutlu olarak görüntülenebilir, buna karşın bir arazi veri kümesi bu şekilde görüntülenemez.
• Terrainler, kaynak ölçüleri değiştirilerek düzenlenebilirler. TIN’ler ise üçgenlemesi değiştirilerek düzenlenir.

Yüzey Detay Tipleri:

Bir TIN veya arazi veri seti oluşturmak için gereken tek şey, yükseklik değerlerine sahip bir dizi noktadır. Nokta, çizgi veya çokgen gibi vektör verilerinden gelebilecek bu noktalara Mass Points (Yığın Noktaları) denir ve bu noktalar TIN’in yapısını veya kütlesini tanımlarlar.

Bununla birlikte, gerçek arazi, genellikle Mass Point üçgenlemesi ile iyi modellenemeyen benzersiz oluşumlara sahiptir. Sırtlar, uçurumlar, su yolları ve insan yapımı geçişler bunlara birkaç örnektir. Bu tür oluşumları modele katmak için üçgenleme işlemine çizgi ve çokgen katmanları ekleyebilirsiniz.

Örneğin, çalışma alanınızda bir göl varsa, muhtemelen yüzeyin gölün olduğu yerde düz olmasını istersiniz. Göl yüzeyin düz olmasını sağlayacak bir poligon ekleyebilirsiniz. Ya da çalışma alanınızda tepeler varsa, sırtların korunmasını sağlamak için sırt çizgisi katmanınızı yüzeye ekleyebilirsiniz.

Resim 1: Mass Point üçgenlemesi (üstte) bina zemin alanları gibi detayların yüksek sadakatle modelleyemez, bunların poligon şeklinde eklenerek modelin geliştirilmesi gerekir(altta).)

Bu düzeltmeleri, TIN ya da Arazi Veri Kümesine belirli yüzeyleri gösterecek detay katmanları ekleyerek yaparsınız. Aşağıdaki tablo, bir TIN’e veya bir arazi veri kümesine ekleyebileceğiniz yüzey detay türlerini gösterir.

Sert ve Yumuşak Detay Tipleri

Tüm yüzey detayları sert veya yumuşak nitelikler kullanılarak bir yüzeye dahil edilebilir.

Sert ve yumuşak niteleyiciler çizgi ve çokgen detay tipleri için yüzey eğiminde belirgin bir kırılma olup olmadığını göstermek için kullanılır. Bu bilgi, oluşturulan arazi yüzeyinin yapısını etkiler. Eğer arazide sert çizgiler ve sert alanlar (poligonlar) bulunmazsa, arazi yüzeyi pürüzsüz olarak yorumlanır.

Sert detaylara örnekler:

Göl kıyısı
Dereler
Bina zeminleri
Yol bordür hatları

Yumuşak detaylara örnekler:

Çalışma alanı sınırları
Düz veya eğimli topografya için sırt ve vadi çizgileri
Boş alan sınırları
Münhaniler (Münhaniler Mass Point olarak da eklenebilir)

Üç Boyutlu Detaylar Oluşturmak

İki boyutlu bir katmanı üç boyutlu bir veriye dönüştürmek için z değeri denen bir yükseklik değerine ihtiyacınız vardır: Z değerlerine ulaşmak için üç yol vardır:

• Z değerlerini mekânsal olarak barındıran bir yüzey katmanından,
• İki boyutlu katmanın öznitelik tablosunda mevcut olan Z değerlerinden
• Bir değer girerek (Bu değerler daha sonra iki boyutlu katmandaki bütün detaylara uygulanır.)

Bunların yanında mevcut yüzeyleri kullanarak MultiPatches gibi üç boyutlu detaylar da oluşturabilirsiniz.

İki boyutlu katman bir nokta katmanıysa, her detay bir Z değeri alır. Bir çizgi veya çokgen katmanıysa, her bir detayın verteksleri bir Z değeri alır.

 Yüzey değerlerini kullanarak üç Boyutlu detaylar oluşturmak:

Altta bulunan bir raster, TIN veya arazi veri kümesi yüzeyine dayalı bir detay sınıfı için Z değerlerini enterpolasyon yaparak üç Boyutlu detay sınıfını kalıcı olarak oluşturabilirsiniz. İki Boyutlu katman bir nokta katmanıysa, her özellik bir Z değeri alır. Eğer bir çizgi veya çokgen katman ise, her bir detay verteksi bir Z değeri alır.

Bunu yaparken, sokaklar, yollar ve çit sınırları gibi sadece zeminde bulunan herhangi bir detay, iki boyutlu çizgi detayları olarak modellenmelidir. Bu sayede yüzey verileri değişirse, detay yüksekliklerinin otomatik olarak yüzeye uygun şekilde güncellenmesine de izin verir.

Öznitelik değerlerini kullanarak üç boyutlu detaylar oluşturmak:

2 Boyutlu nokta, çizgi ve alan detay katmanlarını öznitelik bilgilerindeki yükseklik değerlerinden verinizi üç boyutlu detaylara dönüştürebilirsiniz. Örneğin, deprem merkez üslerinin derinlik bilgilerinden, bunların yüzeyin altındaki yerlerini gösteren, üç boyutlu bir detay sınıfı oluşturabilirsiniz.

Nokta ve alan katmanları için yükseklik kaynağı olarak tek bir sayı sütunu kullanılabilirken çizgi katmanlarında ek bir seçenek olarak ikinci yükseklik değeri sütunu kullanarak eğimli çizgiler de oluşturulabilirsiniz.

Bu yazımızda üç boyutlu verilerle çalışmak hakkında bilgilerimizi siz değerli kullanıcılarımızla paylaşmaktan mutluluk duyuyoruz.