ArcGIS Pro ile Sondaj Verilerinin Sınıflandırılması ve Blok Modelleme

               Maden arama sondajları, yeraltı kaynaklarının keşfi ve değerlendirilmesinde önemli bir yere sahip. Sahadan elde edilen bu değerli veriler, ArcGIS ortamına aktarılarak, daha kapsamlı analizler için kullanılabilir hale getirilebilir. ArcGIS Pro, Sondajlar ile elde edilen verilerin 2D ve 3D  görselleştirilmesini ve çeşitli özelliklere göre sınıflandırılmasını yaparak, analiz edilmesi ve anlamlandırılmasında kullanılabilir. İki bölümden oluşan bu blog yazısının ilk bölümünde sahadan alınan sondaj verilerinin ArcGIS Pro’ya nasıl aktarılacağını ve görselleştirileceğini, ikinci bölümünde ise litolojik model ve blok model oluşturulmasını ele alacağız.

Bölüm 1. ArcGIS Pro ile Maden Arama Sondajları: Aktarma, Görselleştirme ve Sınıflandırma

Örnek olarak kullanılan dikey sondaj çalışmalarından elde edilen Collar ve Lithology tablolarının ArcGIS Pro’ya aktarılması ve gerekli düzenlemelerin otomatik olarak yapılması işlemleri ile, sondaj noktalarının litolojik veri düzeninde ArcGIS Pro’ya entegre edilmesini ve görselleştirmesini sağlamış olacağız.

1. Sondaj Verilerinin İçe Aktarılması:

Sondaj çalışmaları sonrasında elde edilen verilerin kontrolleri yapıldıktan sonra gerçekleştirilen bu adımda, konumsal ve litoloji bilgileri içeren tablolar ArcGIS Tablo yapısına aktarılır. .CSV veya Excel tablosu formatındaki veriler AcGIS Pro’da Conversion Tools içerisindeki ‘Excel to Table’ aracı kullanılarak kolayca içe aktarılabilir. Bu işlem sonrasında aktardığınız verileri sonraki adıma geçmeden kontrol edebilir ve düzenleyebilirsiniz.

2. Collar Tablosunun Nokta Olarak Aktarılması:

Collar tablosu nokta verisi olarak ArcGIS Pro’ya aktarılır. XY Table To Point Tool (Data Management) ile aktarılan sondaj noktaları artık 2D / 3D haritada  konumsal olarak görüntülenebilir ve istenirse sondaj verileri ile ilgili detay bilgiler (sondaj ve karot görüntüleri vb.) ilişkilendirilebilir ve görüntülenebilir.

3. Collar ve Litho Tablolarının İlişkilendirilmesi:

Collar tablosu ile konumsal olarak içe aktardığımız sondaj noktalarının litolojik bilgilerininde aktarılabilmesinin ilk adımı olarak collar tablosu ile litoloji tablosu ilişkilendirilir. Ardından litolojik bilgileri sondaj derinlik bilgileri ile ilişkilendirilmiş noktalar oluşturulur. Bu noktalar konumsal olarak 3D haritada görüntülenebilir ve nokta bazlı değerlendirme yapılabilir.

4. Litolojik Katmanların Görselleştirilmesi: 

Llitolojik bilgileri içeren nokta verileri birleştirilir ve sondaj çizgileri oluşturulur. 3D haritada litolojik kodlara göre sınıflandırma, katmanların kalınlık bilgileri vb öznitelikler görselleştirilebilir. Bu işlemler sonucunda, sondaj verileri tüm bilgileri ile 3D görünümde daha anlamlı ve kullanışlı hale gelir.

               ArcGIS Pro’da, bu yapılan çalışmaları ModelBuilder ve iş akışınıza özel geliştirebileceğiniz ToolBox ile hızlı ve otomatik bir şekilde yapabilirsiniz. İş akışınıza ve ihtiyacınıza göre geliştirebileceğiniz bu araçlar, her sondaj projesi için yeniden işlem yapma ihtiyacını azaltır ve hata riskini en aza indirir.

Bölüm 2. ArcGIS Pro ile Litoloji Modeli ve Blok Model

               ArcGIS Pro ile sahip olduğunuz litolojik veriler ve mineralizasyon verileri ile 2 adımda blok model oluşturabilirsiniz.

               Blog yazısının bu bölümünde önceki bölümde oluşturduğumuz litoloji bilgileri içeren sondaj verilerini kullanarak yüzeyin altındaki litolojiyi keşfedeceğiz ve bu litolojiyi 3 boyutlu bir model haline getireceğiz. Sahip olduğumuz sondaj verileri litoloji bilgilerine göre sınıflandırılmıştı ve üç adet litoloji bilgisi renklendirilmişti. Bu sınıflandırmayı elde edeceğimiz 3 boyutlu modelinin sembolojisinde de kullanacağız.

1. Sondaj verilerinin interpolasyonu

İlk adımda sondaj verilerinin Emperical Bayesian Kriging 3D aracı kullanılarak interpolasyonu yapılır. Bu sondajlar arasında bulunan boşlukların sahip olabileceği litolojiyi tahmin ederek dolduracak jeostatistik bir interpolasyon sağlar. İnterpolasyon sonrası sahneye eklenen katmanda yükseklikler arasında geçiş yaparak sondaja ait litolojik özellikleri görülebilir.

2. Litoloji katmanlarını voxel katmanı olarak birleştirme:

               Oluşturduğumuz veri her yükseklik için bir katmana sahip, ikinci adımda tüm yüksekliklerdeki katmanları birleştirilerek üç boyutlu bir voxel katmanı oluşturacağız. Bunun için GA Layer 3D to NetCDF aracını kullanacağız.  Bu araç sayesinde litoloji bilgisi içeren sondaj verilerinin her yüksekliğindeki katmanları birleştirerek bir üç boyutlu model haline gelir. Burada oluşturacağımız üç boyutlu katmanın x,y ve z düzleminde boyutlarını belirleyerek bloklar oluşturabiliriz. Ayrıca katmanı oluştururken sondaj noktalarını dış sınır olarak kullanabileceğimiz gibi belirleyeceğimiz bir poligonu da sınır olarak kullanarak oluşturulacak üç boyutlu litolojik modelin genişleyeceği sınırları belirleyebiliriz. Bu noktada yükseklik sınırlaması olarak topoğrafya kullanılabilir. Bu şekilde oluşturulacak model topoğrafyayı yüzey olarak kullanacak ve daha doğru bir modeli sahnenizde görmenizi sağlayacaktır.

Aşağıdaki iki ayrı görselde bahsedilen yöntemler ile oluşturulmuş model örneklerini görebilirsiniz.

• Sondaj konumları sınır olarak kullanılmış varsayılan ölçülerde oluşturulmuş litolojik model:

• Planlanan açık ocak sınırları ve topografik yüzey sınır olarak kullanılmış 5 metrelik blok model:

               Oluşturulan 3 boyutlu voxel katmanı sembolojisi, litoloji bilgilerine göre düzenlendiği takdirde semboloji ayarlarından görünürlüğüne göre kolaylıkla yönetilebilir. Bu çalışma litoloji verileri üzerinden yapıldı ancak sahip olunan sondaj mineralizasyon verileri ile de bu işlem adımları gerçekleştirilebilir. Yine semboloji görünürlük ayarları kullanılarak sadece cevhere ait veriler sahnede görüntülenebilir. Hazırlanan voxel katmanı ile nokta verileri oluşturulabilir ve farklı formatlarda dışarıya aktarılabilir.

               ArcGIS Pro, sondaj verilerinin aktarılması, görselleştirilmesi ve sınıflandırılması için güçlü bir araçtır. Bu blog yazısında anlatılan adımlar, temel düzey CBS kullanıcılarına sondaj verilerinin görselleştirilmesi ve üç boyutlu litolojik modellerin oluşturulması adımlarının başlangıcı için etkili bir yol haritası sunmaktadır.