ArcGIS Business Analyst ile Suitability Analizi Skor Hesaplamaları
ArcGIS Business Analyst’te “Suitability Analysis” iş akışı, en uygun alanları belirlemek için ağırlıklandırılmış birçok kritere göre değerlendirme yapmaktadır. Uygunluk analizi gerçekleştirmek için üç temel adım bulunmaktadır:
- Alan Seçimi
- Analiz için Kriterlerin Seçimi
- Analiz Sonuçlarının Görüntülenmesi
Kriterleri seçerken, Esri’nin ArcGIS Living Atlas of the World içindeki veri değişkenlerinin yanı sıra alanın özniteliklerini de kullanabilirsiniz.
Bu blog yazısında, uygunluk skorlarının nasıl hesaplandığını ayrıntılı olarak göstermek için bir senaryo kullanılacaktır. Uygunluk analizi hakkında daha fazla bilgi için Uygunluk Analizi Gerçekleştirme dokümanını inceleyebilirsiniz.
Örnek senaryomuza göre, müşterimiz olan bir ailenin ev kiralamasına yardımcı olan bir emlak firması olduğumuzu varsayalım. Bu aile, kendisi ile benzer demografik özelliklere sahip insanların yaşadığı bölgelerle ilgilenen bir müşteridir. Ailenin 4 yaşında bir çocuğu bulunmaktadır ve çocuklarının evlerine yakın bir anaokuluna gitmesi tercih edilmektedir. Bu ailenin belirlediği kriterlere göre bölgelerin uygunluğunu değerlendirerek anaokulu konumları için bir bölge analizi sunmamız gerekmektedir.
Alan Seçimi
Uygunluk Analizi iş akışında, ailenin belirlediği 6 anaokulunu seçiyoruz ve her birinin etrafında 1, 3 ve 5 dakikalık erişim süresine sahip alanlar oluşturuyoruz. Oluşturduğumuz alanları Aday_1, Aday_2, Aday_3, Aday_4, Aday_5 ve Aday_6 olarak adlandıracağız.
Kriterlerin Seçimi
Ailenin belirlediği kriterlere göre veri tarayıcısında aşağıdaki üç değişkeni seçebiliriz:
- 0 – 14 Yaş Aralığındaki Toplam Nüfus
- Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü
- Kişi Başına Düşen Harcama Gücü
Kriterlerin Etkilerini ve Ağırlıklarını Belirleme
Kriterlerin önem seviyesini analize yansıtabilmek için kriter ayarlarını şu adımlar ile düzenleyebiliriz:
İlk olarak, “0-14 Yaş Aralığındaki Toplam Nüfus” kriteri ailenin diğer kriterlere göre daha fazla önem verdiği bir faktördür. Bu nedenle, değişkenin ağırlığını %70 olarak belirliyoruz.
Ayrıca, çocuklarının yaş grubuyla uyumlu olduğu için 0-14 yaş aralığındaki nüfusun fazla olması aile için daha uygun kabul edilmektedir. Bu durumda “Influence” ayarını “Positive” olarak tutabiliriz.
Bir diğer kriter, “Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü” bilgisidir. Bu kriter, aile için önemli olmakla birlikte kritik öneme sahip değildir. Bu nedenle değişkenin ağırlığını %20 olarak belirliyoruz.
Ayrıca, ortalama hane halkı büyüklüğü için belirli bir değer aralığı ailenin kriterlerine daha uygun olacaktır. Bu sebeple belirli bir değeri tanımlamak ve değişkenin belirtilen değere ne kadar yakın olduğuna göre alanları skorlamak için “Influence” ayarını “Ideal” olarak seçmeliyiz. Bu kriter için belirlenen ideal değer 3’tür.
Son olarak, kriterimiz “Kişi Başına Düşen Harcama Gücü” bilgisidir. Bu kriter, aile için kritik öneme sahip değildir, bu nedenle ağırlığını %10 olarak belirliyoruz.
Ayrıca, kişi başına düşen harcama gücünün daha yüksek olması ailenin kriterleri için daha uygun kabul edilmektedir. Bu durumda “Influence” ayarını “Positive” olarak tutabiliriz.
Örnek senaryodaki “Influence” seçeneklerine ek olarak “Inverse” seçeneği de bulunmaktadır. Örneğin, bir değerin negatif olarak etki etmesi kriter açısından daha uygun kabul edilebilir. Böyle bir kriter için “Influence” ayarını “Inverse” olarak seçebilirsiniz.
Analiz Sonuçlarının Görüntülenmesi
Analiz için kriterler belirlendikten sonra “Suitability Analysis Results” tablosunda her bir alan için uygunluk skorları görüntülenir. Varsayılan olarak tabloda alanlar, en uygundan en az uygun olana doğru sıralanır ve sonuçlar harita üzerinde renk kodlu olarak gösterilir.
Örneğin, yukarıdaki tabloda Aday_5 adlı alanın 0,77 skor değeri ile en uygun alan olduğunu görebilirsiniz. Peki bu hesaplamaya nasıl ulaşıldı?
Uygunluk Skoru Hesaplamaları
Her bir kriter için ağırlıklı puan, seçilen hedef değere kıyasla belirli bir alan için değerin yüzde farkı olarak hesaplanır. Yukarıdaki tabloda Aday_2 alanının değerlerini örnek olarak kullanarak ağırlıklı skor değerlerinin (Weighted Score) ve nihai skor değerinin (Final Score) nasıl hesaplandığını ayrıntılı olarak inceleyelim.
İlk olarak “0 – 14 Yaş Aralığındaki Toplam Nüfus” kriteri için ağırlıklı skor değerinin nasıl hesaplandığını inceleyeceğiz. Bu kriter için:
- Aday_2 alanında 0 – 14 yaş aralığındaki toplam nüfus 39.482’dir.
- Tüm alanlar içerisinde 0 – 14 yaş aralığındaki toplam nüfus için maksimum değer 44.470’tir (Aday_5).
- Tüm alanlar içerisinde 0 – 14 yaş aralığındaki toplam nüfus için minimum değer 4.675’tir (Aday_6).
- 0 – 14 yaş aralığındaki toplam nüfus kriteri için belirtilen ağırlık 0,70’tir.
- 0 – 14 yaş aralığındaki toplam nüfus kriteri için “Influence” ayarı “Positive” seçilmiştir.
“Positive” etkiye sahip bir değişken için ağırlıklı puan aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:
Bu değerler formüle yerleştirildiğinde Aday_2 alanı için 0 – 14 yaş aralığındaki toplam nüfus kriterinin ağırlıklı puanı şu şekilde hesaplanır:
Bu adımda da Aday_2 alanının “Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü” kriteri için ağırlıklı puanın nasıl hesaplandığını görelim:
- Aday_2 alanı için ortalama hane halkı büyüklüğü değeri 3,3’tür.
- Tüm alanlar içerisinde ortalama hane halkı büyüklüğü için maksimum değer 3,4’tür (Aday_5).
- Tüm alanlar içerisinde ortalama hane halkı büyüklüğü için minimum değer 2,4’tür (Aday_3).
- Ortalama hane halkı büyüklüğü kriteri için belirtilen ağırlık 0,20’dir.
- Ortalama hane halkı büyüklüğü kriteri için “Influence” ayarı “Ideal” seçilmiştir.
“Ideal” etkiye sahip bir değişken için ağırlıklı puan aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:
Bu değerler formüle yerleştirildiğinde Aday_2 alanı için ortalama hane halkı büyüklüğü kriterinin ağırlıklı puanı şu şekilde hesaplanır:
Ayrıca bu örnekte yer almasa da eğer “Influence” ayarı “Inverse” etkiye sahip bir değişkeniniz varsa bu değişken için ağırlıklı puan aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:
Son olarak “Kişi Başına Düşen Harcama Gücü” kriteri için ağırlıklı puanın nasıl hesaplandığını inceleyeceğiz. Bu kriter için:
- Aday_2 alanında kişi başına düşen harcama gücü 100.596,48 TL’dir.
- Tüm alanlar içerisinde kişi başına düşen harcama gücü için maksimum değer 151.426 TL’dir (Aday_6).
- Tüm alanlar içerisinde kişi başına düşen harcama gücü için minimum değer 86.726,33 TL’dir (Aday_5).
- Kişi başına düşen harcama gücü kriteri için belirtilen ağırlık 0,10’dur.
- Kişi başına düşen harcama gücü kriteri için “Influence” ayarı “Positive” seçilmiştir.
“Positive” etkiye sahip bir değişken için ağırlıklı puan aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:
Bu değerler formüle yerleştirildiğinde Aday_2 alanı için kişi başına düşen harcama gücü kriterinin ağırlıklı puanı şu şekilde hesaplanır:
Final Skoru Hesaplama
Bir alan için final skoru, alanın tüm kriterler için ağırlıklı puanlarının toplamıdır. Aday_2 için yukarıda hesapladığımız ağırlıklı puanlar kullanılarak final skoru şu şekilde hesaplanır:
Tabloda Aday_2 için final skoru 0,73’tür ve yukarıdaki hesaplamamızda da değerin nasıl hesaplandığını görmüş olduk.
Umarım bu blog yazısında kullanılan senaryo, bir alanın final skorunu hesaplamak için uygunluk analizinde (Suitability Analysis) kriterlerin etkisinin, ağırlıklarının ve değerlerinin nasıl kullanıldığını anlamanıza yardımcı olmuştur.
