Bölüm 2: Coğrafi ve İzdüşümlenmiş Koordinat Sistemleri
“Coğrafi ve İzdüşümlenmiş Koordinat Sistemleri” adlı blog yazımızın birinci bölümünde koordinat sitemlerini ve türlerini anlatmıştık. Bu bölümde ise koordinat sistemlerinin nasıl atandığını ele alacağız. Serinin önceki bölümüne aşağıdaki bağlantıdan erişebilirsiniz:
Koordinat Sistemi Atama
ArcGIS Pro’da herhangi bir koordinat sisteminin ayrıntılarını Map Properties (Harita Özellikleri) penceresinden, Coordinate Systems (Koordinat Sistemleri) sekmesinden aşağıdaki görselde yeşil ile işaretlenmiş Details (Detaylar) butonuna tıklayarak görüntüleyebilirsiniz.
Aşağıdaki görselde Fuller (world) koordinat sisteminin Details (Ayrıntılar) sayfası gösterilmektedir:
- İlk satır, izdüşümlenmiş koordinat sistemi (Projected Coordinate System) olduğunu söyler.
- İzdüşümlenmiş koordinat sistemi (Projected Coordinate System), tanımı gereği bir projeksiyona ihtiyaç duyar. İkinci satır bu koordinat sisteminin 1954’te Buckminster Fuller tarafından bulunan Fuller projeksiyonunu kullandığını gösterir.
- WKID, izdüşümlenmiş koordinat sistemi için benzersiz bir tanımlayıcı numaradır.
- İzdüşümlenmiş koordinat sisteminde koordinatlar genellikle metre gibi doğrusal birim olarak saklanır.
- False Easting, False Northing ve Option parametreleri Fuller projeksiyonuna aittir. Diğer projeksiyonlar Central Meridian (Merkez Meridyen), Standard Parallel (Standart Paralel) ve Latitude of Origin (Enlem Başlangıç Noktası) gibi parametrelere sahiptir. İzdüşümlenmiş koordinat sistemini belirli bir noktada hizalamak istiyorsanız bu parametreleri kullanmalısınız. Aşağıdaki görselde iki farklı izdüşümlenmiş koordinat sistemi gösterilmektedir, Hawaii Albers Equal Area Conic ve Canada Albers Equal Area Conic. Her ikisi de aynı projeksiyonu kullanır ancak farklı projeksiyon parametrelerine sahiptirler.
Bir izdüşüm koordinat sistemi mutlaka bir coğrafi koordinat sistemi barındırır. WGS 1984 coğrafi koordinat sisteminin özelliklerine bir bakalım:
- WKID coğrafi koordinat sistemleri için de geçerlidir.
- Coğrafi koordinat sisteminde koordinatlar genellikle derece gibi açısal birim olarak saklanır.
- Başlangıç meridyeni, 0olarak tanımlanan bir boylam çizgisidir. Genellikle İngiltere’den geçen Greenwich kullanılır.
- Datum, dünya yüzeyini temsil etmek için hangi modelin kullanıldığını ve bu modelin yüzeye göre nereye yerleştirildiğini tanımlar.
- Sferoid, düzensiz dünyanın düzenli modelidir ve datumun bir parçasıdır.
Haritamız için izdüşüm koordinat sistemi yerine coğrafi koordinat sistemi seçemez miyiz? Daha önce WGS 1984’te haritalar yapmış ve problem yaşamadan çizildiğini görmüşsünüzdür.
Birlikte deneyelim mi?
Map Properties (Harita özellikleri) penceresinde Geographic Coordinate System (Coğrafi Koordinat Sistemi) listesini genişletiniz ve herhangi birisini seçip OK butonuna tıklayabilirsiniz.
Haritanız, hangi coğrafi koordinat sistemini seçtiğinize bakılmaksızın şöyle görünecektir:
Yuvarlak dünyayı projeksiyon olmadan düz bir yüzeye çizmenin imkansız olduğunu unutmayın. Yani ArcGIS’e coğrafi koordinat sistemi seçerek bu haritayı düz bir harita olarak ekranlarınızda görüntülenmesini söylediğinizde, bir projeksiyon seçmek zorunda kalıyor! Bu nedenle sahte bir “Plate Carrée” projeksiyonu uyguluyor. Bu projeksiyon sadece basit bir enlem boylam temsilinden oluşan ızgara bir sistemdir. Doğrusal birimler (metre) yerine açısal birimlerle (dereceler) ile ölçülür. Bu projeksiyonun anlaşılması ve hesaplanması kolaydır ancak aynı zamanda tüm alanları, açıları ve mesafeyi bozar. Bu nedenle analiz ve ölçüm için kullanmak doğru değildir, izdüşümlenmiş koordinat sistemi seçilmelidir.
Özetle;
- Verilerinizi coğrafi koordinat sisteminde depolayabilirsiniz. Ancak izdüşümlenmiş koordinat sistemi kullanmadan düz bir haritada çizdiremezsiniz.
- Coğrafi koordinat sistemi verilerin nerede çizileceğini belirler. İzdüşümlenmiş koordinat sistemi ise haritaya coğrafi koordinat sisteminin nasıl düz bir şekilde çizileceğini ifade eder.
- Hangi coğrafi koordinat sistemini seçeceğiniz, haritalama işlemini nerede yaptığınıza bağlıdır.
- Hangi izdüşümlenmiş koordinat sistemi kullanacağınız, nerede haritaladığınıza ve aynı zamanda haritanızın doğasına bağlıdır. Örneğin, açıları korumak için alanı bozmalı mısınız yoksa tam tersi mi?
Esri Türkiye, Haziran 2022
