ArcGIS Pro ile Uygunluk Modelleyici (Suitability Modeler)
Uygunluk Modelleyici (Suitability Modeler), bir CBS analisti için en yaygın uygulamalardan biridir. Uygunluk modelleyici ile bir nesneyi yerleştirmek veya bir alanı korumak gibi yer seçim kararlarınızda en iyi konumu belirlemek için kullanılabilirsiniz. Örneğin bir alışveriş merkezi, konut geliştirme veya kayak merkezi inşa etmek için en iyi yeri belirlemede uygunluk modeli kullanabilirsiniz. Parklar, nesli tükenmekte olan yaşam habitatı veya taşkın kontrolü için en iyi alanların saptanması için de kullanılabilir.
Uygunluk modeli oluşturmak, doğrusal olmayan yinelemeli bir süreçtir. Bundan dolayı uygunluk modelinde adımları sırayla izlemeniz gerekmez. Bunun yerine, ileri geri, yinelemeli bir karar verme süreci ile analizini gerçekleştirebilirsiniz.
Bir uygunluk modelini beş adımda oluşturabiliriz:
- Kriter verilerini belirleme ve hazırlama
- Uygunluk modeli oluşturma
- Her bir kriterin değerlerini ortak bir uygunluk ölçeğine dönüştürme
- Birbirine göre ağırlık kriterleri belirleme ve bunları birleştirerek bir uygunluk haritası oluşturma
- Uygun alanların seçilmesi
1. Kriter verilerini belirleme ve hazırlama
Uygunluk modeli oluşturmanın ilk adımı, modelin konusuna ilişkin kriterleri belirlemektir. Bazı temel veriler, model için doğrudan girdi kriteri olarak kullanılabilir. Diğer kriterler ise çeşitli Spatial Analyst coğrafi işlem araçları kullanılarak türetilebilir. Uygunluk modelleyici içinde veri türetemezsiniz. Ancak, uygunluk modelleyici ve geoprocessing araçları arasında geçiş yapabilirsiniz. Örneğin Slope aracı kullanılarak raster yükseklik verisinden eğim kriteri türetebilirsiniz.
2.Uygunluk modeli oluşturma ve kriter ekleme
Uygunluk Modelleyici (Suitability Modeler), ArcGIS Spatial Analyst eklenti lisansıyla birlikte sunulmakta ve ArcGIS Pro içerisinde Analysis sekmesinden erişilebilmektedir. Bu sekmede Uygunluk Modelleyici (Suitability Modeler) açıldığında Content kısmında bir uygunluk modeli grubu katmanı oluşacaktır. Bu katman modelde girdi ve çıktıları saklamak için kullanılmaktadır.
Suitability Modeler bölmesi içerisinde Settings, Suitability ve Locate sekmelerini içeren sekmeler bulunmaktadır. Settings sekmesinde modeli adlandırabilir, uygunluk ölçeğini seçebilir ve kriterlerin ağırlıklandırılması için kullanılacak yöntemi belirtebilirsiniz.
Kriterleri ağırlıklandırmak için Multiplier veya Percent olarak iki farklı yöntem bulunmaktadır.
Settings sekmesinde Weight kriteri için Multiplier yöntemini belirttiyseniz dönüştürülen kriter değerleri bu değer ile çarpılır. Çarpılan kriter değerleri daha sonra eklenir. Bu yöntemi, kriterleri birbirine göre doğrudan ağırlıklandırabildiğinizde kullanabilirsiniz.
Settings sekmesindeki Weight parametresinde Percent yöntemini belirlediyseniz, yüzdeler uygulandıktan ve ölçütler eklendikten sonra elde edilen uygunluk haritasındaki çıktı değerlerinin aralığı Settings sekmesindeki uygunluk ölçeğine doğrusal olarak dönüştürülür. Varsayılan olarak bu aralık 1 ila 10’dur. Bu yöntemi her bir kriterin ortaya çıkan uygunluk haritasını ne kadar etkilediğini belirtmek istediğinizde kullanabilirsiniz.
Modeli adlandırıp model ayarlarını belirledikten sonra uygunluk haritasını oluşturmak için Suitability sekmesine geçebilirsiniz. Suitability sekmesi kriterlerin eklendiği yerdir. Her bir kriter tabloya eklendiğinde, Content bölmesindeki uygunluk grubu katmanına da eklenir.
Suitability sekmesi ve beraberindeki Transformation Pane uygunluk iş akışının ilk dört adımını ele aldığınız yerdir. Locate sekmesi ise alanı tanımladığınız yerdir.
3.Her bir kriterin değerlerini ortak bir uygunluk ölçeğine dönüştürme
Bir kriteri ortak bir uygunluk ölçeğine dönüştürmek için Suitability sekmesindeki kriter listesindeki kriter düğmesine tıklayın. Bu düğmeye tıklandığınızda aşağıdakiler meydana gelmektedir:
- Transformation Pane görünür.
- Ölçütün dönüştürülmüş bir katmanı, Contents bölmesindeki uygunluk grubu katmanına eklenir.
- Giriş değerlerinin türüne göre varsayılan bir dönüşüm uygulanır.
Kriterin yanındaki düğme yeşile döndüğünde Transformation Pane’nin etkin ölçüt olduğunu gösterir. Düğme, ölçüt dönüştürüldüğünde griye döner ve Transformation Pane artık etkin ölçüt olmaktan çıkar.
Transformation Pane paneli giriş ölçütü değerleri için en iyi dönüştürme yöntemini seçmek üzere kullanabileceğiniz üç ayrı bölümden oluşur. Son uygunluk değerlerinin bir histogramı solda yer almaktadır. Dönüşüm yöntemlerini ve işlevlerini seçmenize yardımcı olması için ise sağdaki grafiği kullanabilirsiniz.
Transformation Pane‘nin orta bölümünde ise dönüştürme yöntemleri yer almaktadır. Bu kapsamda ölçüt değerlerine uygulanabilecek üç dönüştürme yöntemi bulunmaktadır. Bunlar Unique Categories, Range of Classes ve Continuous Functions’tır.
Unique Categories: Arazi kullanım türleri gibi kategorik veriler için en iyisidir. Bu yöntem, ölçüt değerinin uygunluk değeri ile birebir eşleştirilmesidir.
Range of Classes: Değer aralıklarının aynı uygunluk tercihine atanabilen homojen sınıflar halinde gruplandırılabildiği sürekli veriler kullanılır.
Continuous Functions: Eğim, bakı veya uzaklık gibi sürekli değerlerle temsil edilen kriterler için en iyisidir. Bu yöntem, değerleri sürekli olarak uygunluk ölçeğine dönüştürmek için doğrusal ve doğrusal olmayan fonksiyonlar uygular. Kriter değerlerine sürekli bir fonksiyon uyguladığından, kriter değerindeki her artışla elde edilen uygunluk değeri sürekli değişir. Bundan dolayı bu yöntem sürekli veriler için en yaygın kullanılan dönüştürme yöntemidir.
Siz yöntemleri, işlevleri ve parametrelerini keşfettikçe, Content bölmesindeki uygunluk grubu katmanındaki dönüştürme grafiği, son uygunluk histogramı ve son uygunluk haritası katmanları güncellenir. Bu güncelleme, dönüşümün dönüştürülen kriter üzerindeki etkilerinin yanı sıra nihai uygunluk haritasına etkisi hakkında geri bildirim sağlar.
Kriter içerisinde en iyi değerleri yakalamak için dönüşümü belirledikten sonra bir sonraki kriteri dönüştürür ve tüm kriterler dönüştürülene kadar işlem tekrarlanır.
4.Birbirine göre ağırlık kriterleri belirleme ve bunları birleştirerek bir uygunluk haritası oluşturma
Bu kısımda kriterleri birbirine göre ağırlıklandırma işlemi yapılmaktadır. Ağırlıklar değiştirildiğinde, Transformation Pane içerisinde son uygunluk haritasının histogramı ve Content bölmesindeki uygunluk grubu katmanındaki son uygunluk haritası güncellenir. Konumdaki özniteliklere dayalı olarak her bir konumun göreli tercihini belirleyen, ekran çözünürlüğünde bir uygunluk haritası oluşturulmuş olur.
5.Uygun alanların seçilmesi
Locate sekmesinde, uygunluk modeli için mekansal gereksinimleri belirtebilirsiniz. Uygunluk modelleme sürecinin konum bileşeni, mekansal gereksinimlerin belirlenmesine olanak tanır. İstenilen alanların toplam alanı, bölge sayısı ve şekil özellikleri belirlenir. Ayrıca minimum ve maksimum bölge boyutlarını ve bölgeler arasındaki mesafeleri de belirleyebilirsiniz. Seçilmek istenilen alan için kriterler tanımlanıp araç çalıştırıldığında Content bölmesindeki uygunluk grubu katmanına, yerleştirilecek veya korunacak en iyi konumları tanımlayan yeni bir katman eklenmiş olur.
Uygunluk Modelleyici (Suitability Modeler) hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
